NAC - właściwości, działanie i dawkowanie

NAC CO TO JEST

N-acetyl-l-cysteina (NAC), N-acetylowa pochodna aminokwasu l-cysteiny, jest prekursorem syntezy glutationu, przeciwdziała szkodliwemu wpływowi stresu oksydacyjnego i tłumi nadmierną odpowiedź immunozapalną organizmu. NAC jest lekiem zatwierdzonym przez FDA od 1985 r. i jest używany w przeciwdziałaniu toksyczności acetaminofenu czyli popularnego, przeciwbólowego paracetamolu. Od wielu lat jest również dostępny na polskim rynku jako suplement diety.

WŁAŚCIWOŚCI NAC

Od wielu lat NAC jest przedmiotem badań ze względu na swój potencjał antyoksydacyjny. Oceniono wpływ NAC na stan pacjentów z chorobami neurologicznymi: autyzmem, depresją, chorobami psychicznymi, chorobami neurodegeneracyjnymi. Ostatnie badania wykazały, że NAC może redukować stężenia biomarkerów stresu oksydacyjnego po niektórych urazach chirurgicznych.

N-acetyl-l-cysteina jest stosunkowo bezpieczna i jej ewentualne skutki niepożądane są łagodne, natomiast jej ograniczeniem jest stosunkowo niska przepuszczalność bariery krew-mózg (1). Niedawno opracowano pochodną amidową NAC znaną jako amid N-acetylcysteiny (NACA) o wyższej przepuszczalności bariery krew-mózg niż NAC, co skutkuje zwiększoną biodostępnością dla centralnego układu nerwowego po suplementacji. NACA nie była jeszcze nigdy stosowana w badaniach przeprowadzonych na ludziach. W 2018 roku został opublikowany systematyczny przegląd badań naukowych dotyczących wpływu NAC i NACA na wyniki neurofunkcjonalne i biomarkery stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego po urazowym uszkodzeniu mózgu. W przeglądzie zostały uwzględnione 3 badania na ludziach (w tym dwie próby randomizowane, kontrolowane placebo i jedno badanie obserwacyjne kohortowe) oraz 20 badań na zwierzętach (1).

Najważniejsze badanie uwzględnione w przeglądzie było przeprowadzone wśród 81 aktywnych wojskowych i weteranów z łagodnym urazowym uszkodzeniem mózgu (mTBI) związanym z wybuchem, z klasyfikacją urazu zbliżoną do najczęstszych urazów występujących w sporcie. W tym badaniu 7 dni suplementacji NAC po wypadku również było związane ze zredukowaniem objawów i skuteczniejszą rekonwalescencją po mTBI (2).

NAC była również jednym ze składników protokołu suplementacyjnego, który w celu poprawy funkcji kongnitywnych zastosował w badaniu na emerytowanych zawodnikach futbolu amerykańskiego z objawami neurodegeneracji i zaburzeniami kognitywnymi zespół dra Daniela Amena (4).

Podsumowując NAC znacząco poprawiał stan neurofunkcjonalny u ludzi i zwierząt, zmniejszał poziom mediatorów stresu oksydacyjnego i odpowiedzi zapalnej i ograniczył śmierć komórek. NAC może potencjalnie zmniejszać wtórne uszkodzenie mózgu związane z urazem.

STOSOWANIE NAC

Mimo zainteresowania ze strony przemysłu farmaceutycznego i instytutów zdrowia w Stanach Zjedonoczonych NAC nadal nie jest rekomendowany jako lek stosowany przy urazowym uszkodzeniu mózgu. Niezbędne są kolejne badania wysokiej jakości u ludzi z urazowym uszkodzeniem mózgu, gdyż obecne dowody naukowe wydają się być mocno przekonywujące (1). Aby podkreślić jakość danych dotyczących NAC warto wspomnieć, że armia USA opublikowała niedawno swój nowy plan badań strategicznych w celu opracowania ulepszonej terapii urazowych uszkodzeń mózgu (3). We wspomnianym dokumencie autorzy wyraźnie wskazują, że NAC jest jednym z niewielu bezpiecznych leków, które posiadają rozsądne dowody pilotażowe do leczenia mTBI w warunkach klinicznych u ludzi i zdecydowanie zalecają rozszerzone badania kliniczne.

Autor: Jacek Feldman - Dietetyk sportowy, szkoleniowiec i specjalista od dietoterapii z wieloletnim doświadczeniem współpracujący z czołowymi polskimi sportowcami zawodowymi. Specjalizuje się w metodyce żywieniowej i suplementacji w sportach walki. Prawdziwy pasjonat uwielbiający trudne do zdiagnozowania przypadki kliniczne. Ceni sobie przede wszystkim podejście holistyczne i przywracanie homeostazy organizmu po wdrożeniu odpowiedniej diety i suplementacji.

1. Bhatti J, Nascimento B, Akhtar U, Rhind SG, Tien H, Nathens A, da Luz LT. Systematic Review of Human and Animal Studies Examining the Efficacy 
and Safety of N-Acetylcysteine (NAC) and N-Acetylcysteine Amide (NACA) in Traumatic Brain Injury: Impact on Neurofunctional Outcome and Biomarkers 
of Oxidative Stress and Inflammation. Front Neurol. 2018 Jan 15;8:744.
2. Hoffer ME, Balaban C, Slade MD, Tsao JW, Hoffer B. Amelioration of acute sequelae of blast induced mild traumatic brain injury by N-acetyl cysteine: 
a double-blind, placebo controlled study. PLoS One. 2013;8(1):e54163.
3. Diaz-Arrastia R, Kochanek PM, Bergold P, Kenney K, Marx CE, Grimes CJ, Loh LT, Adam LT, Oskvig D, Curley KC, Salzer W. Pharmacotherapy of traumatic 
brain injury: state of the science and the road forward: report of the Department of Defense Neurotrauma Pharmacology Workgroup. J Neurotrauma. 2014 
Jan 15;31(2):135-58.
4. Amen DG, Wu JC, Taylor D, Willeumier K. Reversing brain damage in former NFL players: implications for traumatic brain injury and substance abuse 
rehabilitation. J Psychoactive Drugs. 2011 Jan-Mar;43(1):1-5.